دوفصلنامۀ علمی مطالعات و سیاست‌های اقتصادی

شناسنامه علمی شماره

شناسنامه علمی دوفصلنامه مطالعات و سیاستهای اقتصادی - پیاپی 19

دوره 10، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 1-6

چکیده

بیشتر

مقاله پژوهشی

اقتصاد سیاسی مبادله و تفویض آراء در انتخابات: طراحـی مکانیسم رأی‌دهـی درجه دو تعدیل‌شـده

جعفر عبادی؛ ناصر الهی؛ سید ضیاءالدین کیاالحسینی؛ احسان برین

دوره 10، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 7-24

چکیده

رایج‌ترین نظام انتخاباتی در دموکراسی‌های دنیا، نظام مبتنی بر قاعده اکثریت و «هر شهروند یک رأی» است که در آن حق رأی تمامی افراد برابر بوده و هر فرد تنها یک حق رأی دارد؛ اما سابقه نظریات اقتصاد سیاسی ... بیشتر

مقاله پژوهشی

تحلیل محتوای چهار دهه پژوهش در سیاست‌های پولی بانک مرکزی: با نگاهی به «عملیات بازار باز» (بر مبنای مدارک نمایه‌شده در پایگاه وب‌آوساینس در بازه زمانی ۱۹۸۱-۲۰۲۰)

الهام عسکریان کاخ؛ سمیه قویدل؛ نصرت ریاحی نیا

دوره 10، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 25-52

چکیده

هدف پژوهش تحلیل محتوای بروندادهای علمی سیاست‌های پولی بانک مرکزی، با نگاهی به «عملیات بازار باز» جهت آگاهی از سیر تکاملی ساختار علمی و سیاست‌گذاری بهتر برای آینده است. پژوهش حاضر مطالعه کاربردی ... بیشتر هدف پژوهش تحلیل محتوای بروندادهای علمی سیاست‌های پولی بانک مرکزی، با نگاهی به «عملیات بازار باز» جهت آگاهی از سیر تکاملی ساختار علمی و سیاست‌گذاری بهتر برای آینده است. پژوهش حاضر مطالعه کاربردی از نوع توصیفی است که با فنون علم‌سنجی، به روش تحلیل محتوای کمّی در برون‌دادهای علمی نمایه‌شده در پایگاه وب‌آوساینس، در قلمرو سیاست پولی و عملیات بازار باز بین سال‌های ۱۹۸۱ تا ۲۰۲۰ انجام شد. نتایج نشان داد طی چهار دهه، روند رشد تولیدات علمی قلمرو مورد بررسی صعودی بوده است. Federal Reserve System USA، فعال‌ترین مؤسسه و ایالات‌متحده و انگلستان، فعال‌ترین کشورهای قلمرو مذکور می‌باشند. پربسامدترین موضوعات مشترک چهار دهه، «سیاست پولی» و «تورم» بوده و همچنین در سه دهه اخیر موضوعات «نرخ ارز»، «نرخ بهره»، «هدف‌گذاری تورم»، «بانک مرکزی»، «سیاست پولی بهینه»، «چرخه کسب‌وکار» و «سیاست مالی» مورد توجه پژوهشگران بوده‌اند؛ درحالی‌که توجه چندانی به «عملیات بازار باز» نشده است. فنون علم‌سنجی تصویری جامع از سیر مطالعاتی و شناسایی موضوعات پژوهشی قلمرو سیاست‌های پولی و عملیات بازار باز و همچنین تأثیر رویدادهای مهم اقتصادی بر روند تحقیقات ارائه نمود. در حوزه عملیات بازار باز، شکاف عمیقی بین پژوهش‌ها با سیاست اجرایی بانک‌های مرکزی کشورها وجود دارد. تصمیم‌گیرندگان باید به پژوهش در زمینه سیاست پولی و ابزارهای اجرای آن توجه بیشتری نشان دهند.

مقاله پژوهشی

تجزیه و تحلیل اثر شاخص‌های مالی و اقتصادی بر شاخص‌های عمق بازار سهام: مطالعه موردی منتخبی از کشورهای در حال توسعه

ابراهیم انواری؛ الهام تکبند؛ مسعود خداپناه

دوره 10، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 53-78

چکیده

در چرخه درآمد ملی، بخش مالی به منزله واسطۀ تخصیص بهینه منابع، یکی از مهم‌ترین عناصر رشد اقتصادی است. این بخش با کاهش هزینه تأمین منابع به منزله شتاب‌دهنده به فعالیت‌های اقتصادی در راستای توسعه و رشد ... بیشتر

مقاله پژوهشی

ملاحظاتی درباره تشکیل دالان تسهیلات آماده در نظام بانکی ایران

اکبر کمیجانی؛ محمد علی دهقان دهنوی؛ سید عبدالحمید ثابت؛ حسین بازمحمدی

دوره 10، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 79-102

چکیده

از اوایل دهه 1990 میلادی، قاعده هدف‌گذاری تورم به‌تدریج برای اجرای سیاست‌‌گذاری پولی مورد اقبال بانک‌های مرکزی قرار گرفت. در این چارچوب، هدف عملیاتی کوتاه‌مدت بانک‌های مرکزی، عموماً نرخ بهره شبانه ... بیشتر از اوایل دهه 1990 میلادی، قاعده هدف‌گذاری تورم به‌تدریج برای اجرای سیاست‌‌گذاری پولی مورد اقبال بانک‌های مرکزی قرار گرفت. در این چارچوب، هدف عملیاتی کوتاه‌مدت بانک‌های مرکزی، عموماً نرخ بهره شبانه بازار بین‌بانکی است. بانک‌های مرکزی نرخ بهره کوتاه‌مدت بازار بین‌بانکی را درون دالانی از نرخ‌های کف و سقف پیرامون نرخ بهره سیاستی مدیریت می‌کنند و از مجرای نرخ بهره، انتظارات، تقاضای کل، سطح محصول و تورم را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در ایران، با رویکرد فعلی اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا، تشکیل دالان تسهیلات آماده بانک مرکزی با محدودیت‌هایی امکان‌پذیر است. برای تشکیل دالان تسهیلات آماده با محدودیت‌های کمتر، دو رویکرد پیشنهادی مقاله حاضر، اول: محدود کردن تسهیلات بانک‌ها به قراردادهای مبادله‌ای؛ و دوم، تعریف سپرده بانکی بر مبنای قرارداد ودیعه خاص یا قرض با حفظ قدرت خرید در طول دوره سپرده‌گذاری است. این پیشنهادها باعث تعریف سپرده بانکی با نرخ سود معین در ابتدای قرارداد سپرده‌پذیری می‌شوند. بر مبنای اهداف کمّی برنامه ششم توسعه اقتصادی، پیشنهاد مطالعه حاضر، تصریح دالان تسهیلات آماده نامتقارن بانک مرکزی، در دامنه 8/8 تا 6/23 درصد پیرامون نرخ سود کوتاه‌مدت بازار بین‌بانکی است. پهنای این دالان که مبین شرایط پولی است، در گام‌های بعدی با توجه به کاهش انتظارات تورمی و تعدیل شرایط محیط اقتصاد کلان، کاهش می‌یابد و به استاندارهای جهانی نزدیک‌تر می‌شود.

مقاله پژوهشی

بانک‌های خصوصی: نیروی محرک گسترش بازار صکوک در اقتصاد اسلامی

احسان منصوری؛ مهدی مرادی گوهره

دوره 10، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 103-124

چکیده

بانک در قامت یکی از نهادهای بازار پول، نقش مهمی در تأمین مالی طرح‌ها دارد. یکی از متداول‌ترین روش‌های تأمین مالی بانک‌ها، استفاده از انتشار اوراق بهادار با پشتوانۀ تسهیلات بانکی است. استفاده از ظرفیت ... بیشتر بانک در قامت یکی از نهادهای بازار پول، نقش مهمی در تأمین مالی طرح‌ها دارد. یکی از متداول‌ترین روش‌های تأمین مالی بانک‌ها، استفاده از انتشار اوراق بهادار با پشتوانۀ تسهیلات بانکی است. استفاده از ظرفیت بانک‌ها در نظام بانکداری اسلامی می‌تواند باعث گسترش بازار صکوک و بازار سرمایه و افزایش کارایی آن‌ها شود. این مقاله با هدف بررسی ظرفیت انتشار اوراق بهادار (صکوک) در بانک‌های کشور تدوین شده و به مقایسۀ تأثیر بانک‌ها بر گسترش بازار صکوک پرداخته است. برای آزمون فرضیه‌‌های تحقیق، از تکنیک آماری گشتاورهای تعمیم‌یافته و داده‌های پانلی 17 بانک دولتی و خصوصی بین سال‌های 1387 تا 1396 استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که نقدینگی اثری منفی و معنادار بر گسترش بازار صکوک در بانک‌های خصوصی و دولتی دارد. همچنین بین گسترش بازار صکوک و اندازۀ بانک، ارتباطی مثبت و معنادار مشاهده شد که شدت این ارتباط در بانک‌های خصوصی بیشتر است؛ به‌طوری‌که در شرایط یکسان حدود 73 درصد بیشتر از بانک‌های دولتی، در گسترش بازار صکوک تأثیرگذار هستند. بررسی اثر رشد اقتصادی نیز نشان داد که کاهش رشد اقتصادی، شرایط مناسبی برای بهره‌برداری بانک‌های خصوصی از انتشار صکوک در تأمین منابع مالی ایجاد می‌کند؛ به‌طوری‌که با کاهش رشد اقتصادی، بانک‌های خصوصی می‌توانند با ابزارهایی مانند صکوک در مقابله با آن، نقشی مؤثر ایفا کنند.

مقاله پژوهشی

بررسی همبستگی شرطی پویا و رابطه علیت میان قیمت رمزارزها با تاکید بر نقش ساز و کار خلق و اجماع در آن ها

محمدکاظم صادقیان؛ کاظم یاوری؛ عباس علوی راد

دوره 10، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 125-152

چکیده

ورود رمزارزها به بازار سرمایه و افزایش روزافزون قیمت آنها، تحول بنیادی در مبادلات بین‌المللی ارزی و پولی جهان به وجود آورده است. مطالعه حاضر با استفاده از داده سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱ به بررسی رابطه علیت ... بیشتر

مقاله پژوهشی

بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر فرار مغزها در کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای (SCO)

علی مفتخری؛ محمد جعفری؛ اسمعیل ابونوری؛ یونس نادمی

دوره 10، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 153-174

چکیده

جنبهها و حوزههای مختلفی در کشورهای درحال‌توسعه همواره متأثر از فرار مغزها بوده است. در واقع مهاجرت نخبگان یکی از چالشهایی است که این کشورها با آن روبهرو هستند. بررسی نتایج تأثیر متغیرهای ... بیشتر جنبهها و حوزههای مختلفی در کشورهای درحال‌توسعه همواره متأثر از فرار مغزها بوده است. در واقع مهاجرت نخبگان یکی از چالشهایی است که این کشورها با آن روبهرو هستند. بررسی نتایج تأثیر متغیرهای نهادی به‌خصوص سرمایه اجتماعی بر فرار مغزها در این کشورها میتواند راهکار مناسبی در رفع یا اصلاح معضلات ناشی از این پدیده مهم ارائه نموده و با ایجاد سازوکار مناسب و برنامه منسجم از هدررفت سرمایه انسانی و نیروی متخصص و ماهر در این جوامع جلوگیری به عمل آورد. به همین دلیل این مقاله به بررسی اثرات سرمایه اجتماعی بر فرار مغزها در کشورهای عضو سازمان همکاریهای شانگهای طی سالهای 2018-2009 پرداخته است. نتایج نشان داده است که سرمایه اجتماعی تأثیری غیرخطی و آستانهای بر فرار مغزها داشته است. با توجه به اینکه ضریب سرمایه اجتماعی مثبت و ضریب توان دوم سرمایه اجتماعی منفی شده است، سرمایه اجتماعی در سطوح پایین باعث تشدید فرار مغزها از کشورهای مورد مطالعه شده، اما ارتقای سطح سرمایه اجتماعی و عبور آن از سطحی آستانهای در جامعه، تأثیری منفی بر فرار مغزها برجای گذاشته است که با مشخص شدن سطح آستانهای در این جوامع و تلاش در جهت ارتقای سرمایه اجتماعی به این سطح، به مثابه عامل اثرگذار بر فرار مغزها، میتوان از خروج قشر نخبگانی در این کشورها جلوگیری کرد.

مقاله پژوهشی

بررسی تاثیر دنباله ریسک ارزهای مجازی بر رشد نقدینگی و نرخ ارز با رهیافت خودرگرسیون برداری با ضرایب متغیر در زمان (TVP-VAR)

یزدان گودرزی فراهانی؛ امیدعلی عادلی؛ عاطفه قربانی

دوره 10، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 175-198

چکیده

هدف مطالعه حاضر برآورد دنباله ریسک مربوط به ارزهای مجازی بوده و اثرات ناشی از آن بر متغیرهای کلان اقتصادی بخصوص نرخ ارز حقیقی و رشد نقدینگی در ایران مورد ارزیابی قرار گرفته است. برای این منظور از اطلاعات ... بیشتر

مقاله پژوهشی

تحلیل اثر تأمین مالی خرد بر فقر خانوارهای شهری و روستایی در ایران

شهریار زروکی؛ مستانه یدالهی اطاقسرا؛ علی توسلی نیا؛ مرتضی سحاب خدامرادی

دوره 10، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 199-218

چکیده

تأمین مالی خرد تلاشی برای تخفیف فقر و بهبود وضعیت معیشتی اقشار کم‌درآمد از طریق ارائه خدمات مالی خرد است؛ ازاین‌رو پژوهش حاضر، به بررسی تأثیر تأمین مالی خرد بر احتمال خروج از فقر خانوارهای شهری و روستایی ... بیشتر تأمین مالی خرد تلاشی برای تخفیف فقر و بهبود وضعیت معیشتی اقشار کم‌درآمد از طریق ارائه خدمات مالی خرد است؛ ازاین‌رو پژوهش حاضر، به بررسی تأثیر تأمین مالی خرد بر احتمال خروج از فقر خانوارهای شهری و روستایی در ایران می‌پردازد. بدین منظور نخست با بهره‌گیری از ریزداده‌های طرح هزینه و درآمد خانوارها در سال ۱۳۹۸ و بر پایه روش ۶۶ درصد میانگین سرانه مخارج خانوار، خط فقر به صورت کلی و استانی محاسبه شد. پردازش اولیه نشان داد میزان خانوارهای فقیر در میان خانوارهای برخوردار از تسهیلات مالی به مراتب کمتر از این میزان در خانوارهای محروم از این تسهیلات است. در پایان، برآورد الگوی پژوهش بر مبنای داده‌های شبه تابلویی و به روش اثرات تصادفی در رگرسیون لجستیک در قالبی جداگانه در کل کشور، مناطق شهری و روستایی انجام شد. نتایج حاکی از تأثیر معکوس تسهیلات مالی بر احتمال فقر خانوارها است؛ به نحوی‌که اندازۀ اثرِ مطلوب تأمین مالی در مناطق شهری بیش از مناطق روستایی است. همچنین مردبودن، سن و سطح تحصیلات سرپرست خانوار اثر معکوس و مجذور سن سرپرست و بُعد خانوار، اثر مستقیم بر احتمال فقر خانوارها دارد؛ بدین نحو که اثرگذاری مطلوب تحصیلات، سن و تأثیر نامطلوب بُعد خانوار بر احتمال فقر خانوارها در مناطق شهری بیش از مناطق روستایی است.

مقاله پژوهشی

اثرات وابسته به وضعیت کل‌های پولی بر نوسانات نرخ ارز واقعی: رویکرد گارچ نمایی مارکوف سوئیچینگ

الهام امراللهی بیوکی؛ کامبیز هژبر کیانی؛ عباس معمار نژاد؛ سیدیحیی ابطحی

دوره 10، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 219-240

چکیده

مطالعه حاضر در قالب مدل وابسته به وضعیت (State Dependent Model) و طی بازه زمانی ۱۳۹۸: ۳- ۱۳۸۰: ۱ به بررسی این موضوع می‌پردازد که کدام‌یک از اجزای کل‌های پولی (Monetary Aggregates) بیشترین تأثیر را بر نوسانات نرخ ارز واقعی ... بیشتر مطالعه حاضر در قالب مدل وابسته به وضعیت (State Dependent Model) و طی بازه زمانی ۱۳۹۸: ۳- ۱۳۸۰: ۱ به بررسی این موضوع می‌پردازد که کدام‌یک از اجزای کل‌های پولی (Monetary Aggregates) بیشترین تأثیر را بر نوسانات نرخ ارز واقعی ایران دارد. جهت دستیابی به این هدف، متغیرهای حجم پول، شبه پول، نقدینگی و پایه پولی به مثابه کل‌های پولی در نظر گرفته شده و به منظور جلوگیری از بروز هم‌خطی چندگانه بین کل‌های پولی، چهار مدل گارچ نمایی مارکوف سوئیچینگ با احتمال انتقال ثابت (Markov Switching Exponential GARCH with Fixed Transition Probability Model) تصریح شده است. یافته‌های مطالعه حاکی از آن است که در هر دو رژیم پایین و بالای نوسانات نرخ ارز واقعی، کل‌های پولی تأثیر مثبت و معنی‌داری بر نوسانات نرخ ارز واقعی دارند و اثر کل‌های پولی در رژیم پایین نوسانات نرخ ارز واقعی با رژیم بالای آن متفاوت است؛ ازاین‌رو متغیرهای پولی اثر نامتقارنی بر نوسانات نرخ ارز واقعی دارند. علاوه بر این در هر دو رژیم پایین و بالای نوسانات نرخ ارز واقعی، پایه پولی نسبت به سایر اجزای کل‌های پولی تأثیر بیشتری بر نوسانات نرخ ارز واقعی داشته است؛ بنابراین کنترل اجزای کل‌های پولی با توجه به اهمیت هر یک در وضعیت‌های بالا و پایین رژیم نرخ ارز واقعی می‌تواند به مثابه نکته راهبردی مورد توجه سیاست‌گذاران اقتصادی قرارگیرد.

مقاله پژوهشی

بررسی اثر آزاد سازی مالی و تجاری بر روی ثبات بانکی در کشورهای منتخب در حال توسعه: با رویکرد پانل پویا

سیروان آقائی؛ محمد سخنور؛ طاهره آخوندزاده یوسفی

دوره 10، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 241-262

چکیده

پیامدهای منفی بحران‌های مالی روی بخش واقعی اقتصاد کشورهای در حال توسعه سبب شده است سیاست‌گذاران توجه ویژه‌ای بر نظارت و ارزیابی ثبات مالی بخش بانکی داشته باشند. نقش بخش بانکی در کشورهای در حال توسعه ... بیشتر پیامدهای منفی بحران‌های مالی روی بخش واقعی اقتصاد کشورهای در حال توسعه سبب شده است سیاست‌گذاران توجه ویژه‌ای بر نظارت و ارزیابی ثبات مالی بخش بانکی داشته باشند. نقش بخش بانکی در کشورهای در حال توسعه بسیار مهم است، زیرا بخش بانکی، خدمات مالی را به بقیه اقتصاد ارائه می‌دهد. نظریه آزادسازی استدلال می‌کند که آزادسازی تجارت بین‌المللی و جریان‌های مالی می‌تواند ثبات مالی را ارتقا دهد و سبب توسعه بانک‌ها گردد. آزادسازی تجاری، هزینه‌های مبادله را همزمان با افزایش حجم مبادلات، کاهش می‌دهد و آزادسازی مالی با ایجاد فضای رقابتی در بازار مالی و تسهیل تحرک سرمایه، تخصیص بهتر منابع مالی را به دنبال دارد؛ ازاین‌رو در این پژوهش به بررسی اثر آزادسازی مالی و تجاری بر ثبات بانکی ۲۵ کشور منتخب در حال توسعه در فاصله زمانی ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۹، با استفاده از الگوی رگرسیونی پویای (GMM) پرداخته شده است. نتایج نشان می‌دهد آزادسازی مالی و تجاری تأثیرات مثبتی بر ثبات بانکی کشورهای منتخب در حال توسعه دارند. درحالی‌که اجرای همزمان آزادسازی مالی و تجاری اثر منفی غیرمنتظره‌ای بر ثبات بانکی دارد. یافته‌ها همچنین نشان می‌دهد که درآمد سرانه باعث افزایش ثبات بانکی و تورم، باعث کاهش ثبات بانکی می‌شود.

مقاله پژوهشی

بررسی اثر درآمدهای نفتی با تأکید بر شاخص کیفیت نهادی بر رشد اقتصادی در منتخبی از کشورهای در حال توسعه: رویکرد خودرگرسیون برداری پانلی

آزاده ولیهی؛ سیدنعمت الله موسوی؛ عباس امینی فرد

دوره 10، شماره 1 ، تیر 1402، صفحه 263-285

چکیده

ازآنجا‌که منابع از جمله منابع طبیعی نقش مهمی در رشد اقتصادی ایفا می‌کنند، با توسعه سریع اقتصادی و رشد جمعیت، رشد اقتصادی در جهان با محدودیت منابع روبه‌رو است. در کشورهایی که در مسیر سریع توسعه اقتصادی ... بیشتر ازآنجا‌که منابع از جمله منابع طبیعی نقش مهمی در رشد اقتصادی ایفا می‌کنند، با توسعه سریع اقتصادی و رشد جمعیت، رشد اقتصادی در جهان با محدودیت منابع روبه‌رو است. در کشورهایی که در مسیر سریع توسعه اقتصادی قرار دارند، هماهنگی منابع و اقتصاد به موضوع اصلی دولتها در دستیابی به اهداف توسعه استراتژیک تبدیل شده است و از طرف دیگر بیشتر کشورهای درحال‌توسعه دارای منابع نفتی به درآمد نفت وابسته هستند و رشد اقتصادی آنها تحت تأثیر این درآمد قرار می‌گیرد؛ ازاین‌رو برای کاهش این وابستگی نیاز به جذب سرمایه‌گذاری خارجی و دریافت و انتقال فناوری و دانش از کشورهای توسعه‌یافته است که این امر در سایه امنیت و تعامل در کشورها با کیفیت نهادی بهتر امکان‌پذیر خواهد بود. بنابراین هدف این مطالعه بررسی تأثیر وابستگی به نفت و کیفیت نهادی بر رشد اقتصادی است. برای این منظور از روش خودرگرسیون برداری پانلی (PANEL VAR) استفاده شده است و در این راستا از اطلاعات ده کشور منتخب درحال‌توسعه برای دوره زمانی 2019-1995 بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از برآورد توابع واکنش حاکی از آن است که شوک اجاره نفتی در کشورهای درحال‌توسعه بر رشد اقتصادی در ابتدای دوره مورد بررسی مثبت و با رسیدن به آخرین دورههای مورد بررسی این روند منفی می‌شود. همچنین شوک سهم نفتی در ابتدای دوره مورد بررسی مثبت و پس از آن اثرگذاری منفی بر رشد اقتصادی دارد. همچنین شوک وارده از سوی شاخص کیفیت نهادی بر رشد اقتصادی در کشورهای درحال‌توسعه در دوره‌های ابتدایی مورد بررسی منفی و سپس مثبت می‌شود.

دوره 10 (1402)

دوره 9 (1401)

دوره 8 (1400)

دوره 7 (1399)

دوره 6 (1398)

دوره 5 (1397)

دوره 4 (1396)

دوره 3 (1395)

دوره 2 (1394)

دوره 1 (1393)

دوره 0 (1380-1392)

دوره و شماره: دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 19، تیر 1402، صفحه 1-285 (بهار و تابستان 1402)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده