دوفصلنامۀ علمی مطالعات و سیاست‌های اقتصادی

شناسنامه علمی شماره

شناسنامه علمی دو فصلنامه مطالعات وسیاستهای اقتصادی؛ پیاپی 14

دوره 7، شماره 2 ، آبان 1399

چکیده

بیشتر

مقاله پژوهشی

تأثیر مؤلفه های اقتصاد دانش بنیان بر ضریب نفوذ بیمه در کشورهای منتخب درحال توسعه

ابوالفضل شاه آبادی؛ محمدرضا شیخ الاسلامی کندلوس؛ علی مرادی

دوره 7، شماره 2 ، آبان 1399، صفحه 3-28

چکیده

توسعه صنعت بیمه در جایگاه نهاد محوری تقلیل ریسک مالی و یکی از نهادهای سرمایهگذاری، می‌تواند مشارکت آحاد جامعه در اقتصاد را افزایش، فرایند تشکیل سرمایه را تسریع و رشد اقتصادی را بهبود بخشد. بنابراین، ... بیشتر توسعه صنعت بیمه در جایگاه نهاد محوری تقلیل ریسک مالی و یکی از نهادهای سرمایهگذاری، می‌تواند مشارکت آحاد جامعه در اقتصاد را افزایش، فرایند تشکیل سرمایه را تسریع و رشد اقتصادی را بهبود بخشد. بنابراین، بررسی عوامل مؤثر بر توسعه صنعت بیمه جهت افزایش رشد اقتصادی و تأمین رفاه اجتماعی در کشورهای درحال‌توسعه ناموفق در توسعه صنعت بیمه ضروری به نظر میرسد. در این راستا، تحقیق حاضر می‌کوشد تأثیر مشوقهای اقتصادی و رژیم نهادی، سیستم ابداعات و نوآوری، آموزش و توسعه منابع انسانی و زیرساختهای فناوری اطلاعات و ارتباطات را به‌مثابه مؤلفه‌های اقتصاد دانشبنیان بر ضریب نفوذ بیمه به‌عنوان شاخص جایگزین توسعه صنعت بیمه در کشورهای منتخب درحال‌توسعه طی دوره 2017-2002 بررسی کند. به همین منظور، مدل تحقیق با استفاده از دادههای تابلویی و به روش گشتاورهای تعمیم‌یافته برآورد شد. نتایج نشان می‌دهد تأثیر مشوقهای اقتصادی و رژیم نهادی، سیستم ابداعات و نوآوری، آموزش و توسعه منابع انسانی و زیرساختهای فناوری اطلاعات و ارتباطات بر ضریب نفوذ بیمه مثبت و معنادار است. البته، تأثیر مؤلفۀ مشوقهای اقتصادی و رژیم نهادی از سایر مؤلفه‌ها بزرگ‌تر بوده است. همچنین، تأثیر متغیرهای کنترل شامل درآمد سرانه، نرخ تورم و نرخ بیکاری بر ضریب نفوذ بیمه به ترتیب مثبت و معنادار، منفی و معنادار و منفی و معنادار است.

مقاله پژوهشی

بررسی مقایسه‌ای روش اصول لفظی و زبان‌شناسی در تفسیر آیات ربا

سید محسن سجادی؛ محمدرضا یوسفی شیخ رباط؛ مجید رضائی

دوره 7، شماره 2 ، آبان 1399، صفحه 29-52

چکیده

پدیدۀ ربا در دین اسلام به‌شدت مورد نهی است. در گذشته تفاوت اندیشه زیادی در برداشت مفهومی و مصداقی از ربا وجود نداشت. اما تحولات دوران جدید به‌طورکلی، گروهی را با همان روش‌های فقهی متداول، به بازاندیشی ... بیشتر پدیدۀ ربا در دین اسلام به‌شدت مورد نهی است. در گذشته تفاوت اندیشه زیادی در برداشت مفهومی و مصداقی از ربا وجود نداشت. اما تحولات دوران جدید به‌طورکلی، گروهی را با همان روش‌های فقهی متداول، به بازاندیشی در دامنه مفهومی و مصادیق ربا واداشته است. از سوی دیگر مطالعات زبان‌شناختی نیز نگاهی جدید به متون مقدس و منابع دینی بوده که می‌تواند با دستاوردهای جدیدی نیز همراه باشد. این نوشتار، نگاه اصولی را با دو روش زبان‌شناختی ساخت‌گرا و نقش‌گرا بررسی، مقایسه و ارزیابی می‌کند. نوشتار حاضر با روش توصیفی و تحلیل محتوا با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، دامنه ربا را در آیات قرآن با دو روش ساخت‌گرا و نقش‌گرا، علاوه بر روش متداول بررسی کرده است. نتایج نشان می‌دهد علم اصول امکان اطلاق‌گیری از ربا را به دلیل قدر متیقّن در مقام تخاطب و کامل نبودن مقدمات حکمت نمی‌دهد، بلکه مخاطب آیات حرمت ربا فقط مؤمنین و ثروتمندان هستند و با تنقیح مناط به ‌کل جامعه قابل ‌تعمیم نیست. «ربا» با «سحت» و مقولاتی این‌چنینی قابل جانشینی است. بنابراین اضافه‌ای در اسلام حرام شده که مصداق حرام‌خواری، رشوه و امثالهم به‌حساب آید و با چاشنی زور دریافت شود. همچنین طبق روش نقش‌گرا «ربا» در بافت آن جامعه معلوم بوده و آیات، دوری از ربا را نتیجه واکنش شناختی می‌دانند و بدون معرفت و ایمان توقع حذف ربا منطقی نیست.

مقاله پژوهشی

مقایسه‌ی عملکرد مدلهای شبکه‌های عصبی مصنوعی برای پیش‌‌بینی نرخ ارز در ایران

عبدالرحیم هاشمی دیزج؛ هاتف حاضری نیری؛ رسول پوروحدانی

دوره 7، شماره 2 ، آبان 1399، صفحه 53-80

چکیده

با توجه به نوسانات زیاد نرخ ارز در ایران پیش‌بینی آن یکی از چالش‌های مهم برای گروه‌های مختلف در کشور می‌باشد. این مطالعه به بررسی عملکرد شش شبکه‌ی عصبی مصنوعی مختلف ایستا و پویا برای پیشبینی نرخ ... بیشتر با توجه به نوسانات زیاد نرخ ارز در ایران پیش‌بینی آن یکی از چالش‌های مهم برای گروه‌های مختلف در کشور می‌باشد. این مطالعه به بررسی عملکرد شش شبکه‌ی عصبی مصنوعی مختلف ایستا و پویا برای پیشبینی نرخ ارز با رویکردهای بنیادی، تکنیکال و ترکیبی و با بکارگیری داده‌های فصلی طی دوره زمانی (1)1383-(4)1396 برای متغیرهای تاثیرگذار روی نرخ ارز شامل تورم، نقدینگی و تولید ناخالص داخلی برای دو کشور ایران و آمریکا، صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش حاکی از این است تعداد نرون‌ها اثر منظمی روی بهتر شدن عملکرد شبکه‌ها نداشته و از طرفی بهترین نتایج در وقفه‌های سه و چهار اتفاق افتاده است. نتایج نشان می‌دهد که بهترین عملکرد مربوط به شبکه‌ی ایستای تکنیکال و با ساختار شانزده نرون و چهار وقفه میسر شده است که پیش‌بینی نسبتاً دقیقی از نرخ ارز علیرغم تعداد کم داده‌های ورودی ارائه می‌دهد. همچنین دومین عملکرد مناسب مربوط به شبکهی ایستای ترکیبی با ساختار ده نرون و دو وقفه میباشد. با این ملاحظات، سیاست‌گذاران میتوانند با توجه به دسترسی بیشتر و بروزتر به دادههای موثر بر نرخ ارز و با پایش لحظهای متغیرها و ورود آنها به مدل جامع طراحی شده با استفاده از این روش، میزان انحراف نرخ ارز پیشبینی شده توسط مدل و نرخ ارز موجود را مورد بررسی قرار داده و سیاستهای مقتضی را بر این اساس اتخاذ نمایند، به طوری که زیان‌های وارده بر بخش داخلی و خارجی اقتصاد ناشی از شکاف نرخ پیش‌بینی شده و نرخ ارز موجود در حداقل مقدار باشد.

مقاله پژوهشی

همبستگی غیر خطی بین ادوار تجاری و سیاست پولی در اقتصاد ایران

عطا جلال پور؛ سیدیحیی ابطحی؛ جلیل توتونچی؛ محمدعلی دهقان تفتی

دوره 7، شماره 2 ، آبان 1399، صفحه 81-106

چکیده

سیاست پولی مخالف ادوار تجاری، سیاستی است که اقتصاددانان برای کاهش نوسانات اقتصادی پیشنهاد میکنند. هدف مقاله حاضر بررسی همبستگی غیر خطی بین ادوار تجاری و سیاست پولی در اقتصاد ایران بود. برای این منظور ... بیشتر

مقاله پژوهشی

بررسی اثر سیاست مالی بر سیکل های تجاری در ایران

علیرضا اقبالی؛ عبدالخالق غبیشاوی؛ فرشته عبدالهی

دوره 7، شماره 2 ، آبان 1399، صفحه 107-132

چکیده

پیش‌تر اعتقاد بر این بود که سیاست‌های مالی نقش مؤثری را در سیکل‌های تجاری ایفا نمی‌کنند اما بحران‌های به‌وجود‌آمده در سراسر دنیا طی دهه اخیر توجه پژوهشگران را به سمت سیاست‌های مالی جلب کرده است. ... بیشتر

مقاله پژوهشی

بررسی اثرات متقابل بی‌ثباتی سیاست‌های پولی، مالی و نرخ ارز حقیقی در اقتصاد ایران کاربردی از مدل‌هایVARوGARCH

الهام حسینی؛ یونس نادمی؛ حمید آسایش؛ سید حسین سجادی فر

دوره 7، شماره 2 ، آبان 1399، صفحه 133-164

چکیده

نیل به رشد اقتصادی و ثبات قیمتها از طریق سیاستهای پولی، مالی و ارزی نیازمند هماهنگی است. هدف این مقاله بررسی رابطه متقابل بیثباتی این سیاستها در ایران در دوره 1396-1357 با استفاده از روش VAR میباشد. ... بیشتر

مقاله پژوهشی

ساز و کار تعیین نرخ سود بانکی در نظام پولی و بانکداری جمهوری اسلامی ایران

حسین عیوض لو؛ مرتضی بکی حسکویی

دوره 7، شماره 2 ، آبان 1399، صفحه 165-186

چکیده

هدف این مقاله طراحی سازوکار شکل‌گیری نرخ سود در نظام بانکداری ایران بر پایه اصول شریعت است؛ به گونهای که کارایی تخصیصی در نظام بانکی را تضمین کند. برای این منظور بر اساس روش تحلیلی- فقهی، سازوکار ... بیشتر

مقاله پژوهشی

تجدید نظر در خصوص روابط بین آسیب‌پذیری، تاب‌آوری و سازگاری

آمنه قائمی دیزجی؛ حمید کردبچه

دوره 7، شماره 2 ، آبان 1399، صفحه 187-214

چکیده

آسیب‌پذیری، تاب‌آوری و سازگاری اساساً مفاهیمی مرتبط به هم و پیچیده در بین جوامع تحقیقاتی مانند مخاطرات طبیعی، تغییرات زیست‌محیطی، پزشکی، مهندسی، مدیریت، علوم اجتماعی، اقتصاد و... هستند، اما ازآنجاکه ... بیشتر آسیب‌پذیری، تاب‌آوری و سازگاری اساساً مفاهیمی مرتبط به هم و پیچیده در بین جوامع تحقیقاتی مانند مخاطرات طبیعی، تغییرات زیست‌محیطی، پزشکی، مهندسی، مدیریت، علوم اجتماعی، اقتصاد و... هستند، اما ازآنجاکه شامل طیف گسترده‌ای از موضوعات فوق می باشند، نباید تعجب‌برانگیز باشد که تعاریف آن‌ها بسیار متنوع بوده و روابط متقابل آن‌ها هنوز مشخص نباشد. در این مقاله به‌منظور رفع شکاف و خلأ موجود در خصوص تعاریف و ارتباط مفهومی آسیب‌پذیری، تاب‌آوری، سازگاری و اقتصاد مقاومتی، و اجتناب از بروز پارادوکس‌هایی مانند پارادوکس سنگاپور و دسته‌بندی و سیاست‌گذاری‌های اشتباه، یک بررسی اجمالی در مورد تعاریف اصلی و فرآیندهای تکاملی آن‌ها انجام شد. همچنین بر اساس دیدگاه چرخه «تکانه-زیان-بهبود-یادگیری» یک چارچوب مفهومی برای ارائه روابط بین آن‌ها مطرح گردید. این مطالعه در تلاش برای جمع‌بندی چارچوب‌های تحلیلی آسیب‌پذیری، تاب‌آوری و سازگاری و همچنین اقتصاد مقاومتی به‌عنوان مفهوم متناظر تاب‌آوری، نشان می‌دهد که یک استراتژی توسعه پایدار، نه‌تنها باید به دنبال کاهش آسیب‌پذیری یک سیستم اقتصادی باشد، بلکه باید به‌طور هم‌زمان تاب‌آوری و ظرفیت سازگاری آن در برابر تکانه‌ها، نااطمینانی‌ها و ریسک‌های بالقوه آتی را نیز تقویت نماید.

مقاله پژوهشی

اثر چرخه‌های مالی بر چرخه‌های تجاری در ایران بر اساس رهیافت میانگین‌گیری بیزین

فرخنده سلیمانی؛ محمدنبی شهیکی تاش؛ غلامرضا زمانیان؛ رضا زمانی

دوره 7، شماره 2 ، آبان 1399، صفحه 215-238

چکیده

هدف محوری این مقاله بررسی ارتباط و اثرات چرخههای مالی بر چرخههای تجاری با تعریف نااطمینانی در مدل مورد نظر است. یکی از تکنیکهای متناسب با شرایط عدم اطمینان در مدل، تکنیک میانگینگیری بیزی ... بیشتر هدف محوری این مقاله بررسی ارتباط و اثرات چرخههای مالی بر چرخههای تجاری با تعریف نااطمینانی در مدل مورد نظر است. یکی از تکنیکهای متناسب با شرایط عدم اطمینان در مدل، تکنیک میانگینگیری بیزی است. مطالعه حاضر به شناسایی عوامل نیرومند و شکننده مؤثر چرخههای مالی بر چرخههای تجاری در ایران طی دوره فصلی 1388:1 تا 1397:1 مبتنی بر میانگینگیری بیزی پرداخته است. متغیرهای مورد مطالعه تولید ناخالص داخلی، شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران، متوسط هزینه یک مترمربع زیربنا، تسهیلات اعطایی جاری دولتی و غیردولتی، درآمدهای نفتی و پرداختهای جاری دولت میباشند. در این راستا ابتدا با فیلتر هودریک-پرسکات به استخراج چرخهها پرداخته شده است. سپس برآورد 8 رگرسیون و میانگینگیری بیزی از ضرایب، نشان می‌دهد هر 5 متغیر توضیحی به‌عنوان مهم‌ترین عوامل مؤثر بر چرخههای تجاری در ایران شناسایی شدهاند. همچنین مشخص شد که متغیرهای چرخههای شاخص بورس اوراق بهادار، تسهیلات و پرداختهای جاری دولت بر چرخههای تجاری اثر مثبت و متغیرهای چرخههای مسکن و درآمدهای نفتی بر شاخص چرخههای تجاری اثر منفی دارند. نتایج این تحقیق میتواند از منظر سیاستگذاری مورد استفاده برنامه‌ریزان حوزه اقتصاد کلان قرار گیرد.

مقاله پژوهشی

بررسی رابطه تورم و نرخ ارز با در نظر گرفتن شاخص فشار بازار ارز و درجه مداخله بانک مرکزی

فواد هاشمی؛ سید شمس الدین حسینی؛ کامبیز هژبر کیانی؛ محمد رضا فرزین

دوره 7، شماره 2 ، آبان 1399، صفحه 239-266

چکیده

مقاله حاضر به بررسی رابطه تورم و نرخ ارز با در نظر گرفتن شاخص فشار بازار ارز و درجه مداخله بانک مرکزی در اقتصاد ایران با استفاده از مدل ویلمارک (Weymark, 1995) و مدل خودرگرسیون برداری ساختاری (SVAR) بر ... بیشتر مقاله حاضر به بررسی رابطه تورم و نرخ ارز با در نظر گرفتن شاخص فشار بازار ارز و درجه مداخله بانک مرکزی در اقتصاد ایران با استفاده از مدل ویلمارک (Weymark, 1995) و مدل خودرگرسیون برداری ساختاری (SVAR) بر اساس داده‌های فصلی برای سال‌های 1370-1397 میپردازد. بر اساس نتایج تخمین مدل ویلمارک (Weymark, 1995)، بازار ارز ایران در 91 فصل از 111 فصل، افزایش فشار در بازار ارز را به منظور جلوگیری از کاهش ارزش ریال تجربه نموده است. همچنین طبق نتایج تخمین مدل SVAR یک تکانه وارده از ناحیه درآمد نفت، یک تکانه وارده از ناحیه فشار بازارارز و یک تکانه وارده از ناحیه مداخله بانک مرکزی، به ترتیب باعث افزایش 26، 28 و 56 درصدی تورم در کشور شده است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که با افزایش تکانه در درآمدهای ارزی دولت، رشد ذخایر ارزی بانک مرکزی کاهش می‌یابد. به بیان دیگر دولت مقدار کمتری ارز خارجی را به منظور مبادله با ریال به بانک مرکزی ارائه میدهد و بانک مرکزی مجبور است برای جلوگیری از حمله سوداگران، میزان مداخله خود را برای کاهش نرخ تورم در بازار ارز افزایش دهد. همچنین محاسبه شاخص فشار بازار ارز حاکی از آن است که بالاترین اعداد به دست آمده برای این شاخص مربوط به زمانی است که شکاف بین نرخ ارز آزاد با نرخ ارز رسمی زیاد شده است.

مقاله پژوهشی

پویایی‌شناسی سیستم دریافت مالیات از املاک و مستغلات کلان‌شهر تبریز

منوچهر حضرتی لیلان؛ علیرضا بافنده زنده؛ صمد عالی

دوره 7، شماره 2 ، آبان 1399، صفحه 267-296

چکیده

این مقاله به منظور مدل‌سازی تحقق مالیات بر درآمد املاک و مستغلات شهر تبریز و با تأکید بر روند فرآیند وصول مالیات انجام گرفته است. بر اساس ادبیات تحقیق متغیرهای «پرداخت مالیات»، «املاک و مستغلات»، ... بیشتر این مقاله به منظور مدل‌سازی تحقق مالیات بر درآمد املاک و مستغلات شهر تبریز و با تأکید بر روند فرآیند وصول مالیات انجام گرفته است. بر اساس ادبیات تحقیق متغیرهای «پرداخت مالیات»، «املاک و مستغلات»، «فرار مالیاتی»، «انگیزه سرمایه‌گذاری»، «رانت و سفته‌بازی املاک» و «تبلیغات در وصول مالیات» به‌عنوان متغیرهای کلیدی مؤثر در مدل مفهومی سیستم مالیات بر درآمد مستغلات و مشاغل در نظر گرفته شده‌اند. مطابق روش پویاییشناسی سیستم‌ها، تعامل و روابط بین متغیرها بر اساس نظر خبرگان و ادبیات مسئله، توسط نمودار نقشه‌های حالت-جریان نشان داده شد و در نهایت توسط نرم‌افزار ونسیم (Vensim) شبیه‌سازی گردید. نتایج نشان می‌دهند که تبلیغات تأثیر قابل توجهی بر میزان مالیات پرداخت شده توسط مشمولین مالیاتی داشته است. همچنین شفافیت مالیاتی، برای مؤدیان مشمول مالیات به کاهش میزان رانت موجب شده و در نهایت موجب کاهش فرار مالیاتی و وصول مالیات به موقع در بودجه برآورد شده منابع مستغلات و مشاغل واحد‌یابی شده؛ گردیده است. سناریوها نشان می‌دهند که کاهش نرخ مالیات در بازار مبادلات و معاملات مشاغل و در‌آمد اجاره مستغلات، شرکت‌های بزرگ و کسب‌وکارهایی که از پرداخت مالیات تأثیر زیادی می‌گیرند؛ باعث افزایش درآمدهای مالیاتی می‌گردند.

مقاله پژوهشی

سرمایه نامشهود و صرف ارزش در بازار سهام ایران: شواهدی از یک الگوی ادوار تجاری حقیقی

فرشته باغبان زاده؛ هاشم زارع؛ عباس امینی فرد؛ علی حقیقت

دوره 7، شماره 2 ، آبان 1399، صفحه 297-328

چکیده

هدف این پژوهش اضافه نمودن سرمایه نامشهود به الگوی ادوار تجاری حقیقی تحت یک مدل تعادل عمومی و بررسی پدیده «صرف ارزش» در این چارچوب است. نظر به محدودیتهایی که در مطالعات مشابه برای بازار سهام ... بیشتر هدف این پژوهش اضافه نمودن سرمایه نامشهود به الگوی ادوار تجاری حقیقی تحت یک مدل تعادل عمومی و بررسی پدیده «صرف ارزش» در این چارچوب است. نظر به محدودیتهایی که در مطالعات مشابه برای بازار سهام ایران وجود داشته است، ضروری به نظر میرسد تا از زاویهای جدید با وارد نمودن سرمایه نامشهود و در چارچوب الگوی تعادل عمومی، بازار سهام ایران و معمای «صرف ارزش» در حالتهای مختلف مقایسه و تحلیل گردد. در این راستا با در نظر گرفتن سناریوهای مختلف به واکاوی الگوهای مختلف و تحلیل مسیرهای پویای تعادلی در قالب نظریه ادوار تجاری حقیقی پرداخته شده است. واکاوی دادهها با استفاده از برنامه داینر در فضای نرمافزار متلب بر اساس روش مونتکارلو از زنجیره مارکوف در قالب الگوریتم متروپولیس هستینگز صورت گرفته است. به‌طورکلی نتایج حاکی از این حقیقت است که الگویی که سرمایه نامشهود در آن لحاظ شده است، بهتر از سایر الگوها می‌تواند تحولات بازار سهام و به‌خصوص میزان تفاوت میان سهام رشدی و ارزشی را که بیان‌کننده صرف ارزش است را توضیح دهد. همچنین نتایج نشان میدهد به دلیل پاسخ متفاوت دو سرمایه مشهود و نامشهود به تکانههای بهرهوری در اقتصاد، صرف ریسک بیشتری برای سرمایه فیزیکی نسبت به سرمایه نامشهود قابل مشاهده میباشد. بهعلاوه در تمام الگوهایی که سرمایه نامشهود در کنار سرمایه مشهود در نظر گرفته شده است، بازدهی بالاتری برای سرمایه مشهود نشان داده شده است.

دوره 10 (1402)

دوره 9 (1401)

دوره 8 (1400)

دوره 7 (1399)

دوره 6 (1398)

دوره 5 (1397)

دوره 4 (1396)

دوره 3 (1395)

دوره 2 (1394)

دوره 1 (1393)

دوره 0 (1380-1392)

دوره و شماره: دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 14، آبان 1399، صفحه 1-376 (پیاپی 14)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده