دوفصلنامۀ علمی مطالعات و سیاست‌های اقتصادی

شماره جاری

شماره های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اخبار و اعلانات

فایل های مرتبط

راهنمای داوران

داوران سال جاری

تجدید نظر در خصوص روابط بین آسیب‌پذیری، تاب‌آوری و سازگاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اقتصاد پولی، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهراء، تهران ، ایران.

2 گروه اقتصاد، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

چکیده

 آسیب‌پذیری، تاب‌آوری و سازگاری اساساً مفاهیمی مرتبط به هم و پیچیده در بین جوامع تحقیقاتی مانند مخاطرات طبیعی، تغییرات زیست‌محیطی، پزشکی، مهندسی، مدیریت، علوم اجتماعی، اقتصاد و... هستند، اما ازآنجاکه شامل طیف گسترده‌ای از موضوعات فوق می باشند، نباید تعجب‌برانگیز باشد که تعاریف آن‌ها بسیار متنوع بوده و روابط متقابل آن‌ها هنوز مشخص نباشد. در این مقاله به‌منظور رفع شکاف و خلأ موجود در خصوص تعاریف و ارتباط مفهومی آسیب‌پذیری، تاب‌آوری، سازگاری و اقتصاد مقاومتی، و اجتناب از بروز پارادوکس‌هایی مانند پارادوکس سنگاپور و دسته‌بندی و سیاست‌گذاری‌های اشتباه، یک بررسی اجمالی در مورد تعاریف اصلی و فرآیندهای تکاملی آن‌ها انجام شد. همچنین بر اساس دیدگاه چرخه «تکانه-زیان-بهبود-یادگیری» یک چارچوب مفهومی برای ارائه روابط بین آن‌ها مطرح گردید. این مطالعه در تلاش برای جمع‌بندی چارچوب‌های تحلیلی آسیب‌پذیری، تاب‌آوری و سازگاری و همچنین اقتصاد مقاومتی به‌عنوان مفهوم متناظر تاب‌آوری، نشان می‌دهد که یک استراتژی توسعه پایدار، نه‌تنها باید به دنبال کاهش آسیب‌پذیری یک سیستم اقتصادی باشد، بلکه باید به‌طور هم‌زمان تاب‌آوری و ظرفیت سازگاری آن در برابر تکانه‌ها، نااطمینانی‌ها و ریسک‌های بالقوه آتی را نیز تقویت نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Reconsideration the Relationship between Vulnerability, Resilience and Adaptation

نویسندگان [English]

  • Ameneh Ghaemi Dizaji 1
  • Hamid Kordbacheh 2

1 Ph.D. Candidate of Monetary economics, Faculty of Social Science and Economics, University of Alzahra, Tehran, Iran.

2 Department of Economics, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Vulnerability, resilience, and adaptation are essentially complex and interrelated concepts in research communities such as natural hazards, environmental changes, medical, engineering, management, social science, economics, etc. However, since these concepts encompass a broad range of topics, it should be no surprise that their definitions are very diverse and their interrelationships are still unclear. To remove the gap between different definitions and conceptual relevance of vulnerability, resilience, adaptation, and resistive economy, and to avoid confronting paradoxes such as Singapore paradox, wrong categorizing and policymaking, a brief overview of the main definitions and evolutionary processes of these concepts is performed. Also based on the “Shock-Damage-Recovery-Learning” cycle, a conceptual framework is introduced to present the relationships between them. In order to summarize the analytical framework of vulnerability, resilience, and adaption as well as the resistive economy as a corresponding concept of resilience, this study shows that a sustainable development strategy not only should seek to reduce the vulnerability of an economic system but also it should increase its resilience and adaptive capacity to cope with shocks, uncertainties, and potential future risks.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Vulnerability
  • Resilience
  • Resistive Economy
  • Adaptation
  • Shock-Damage-Recovery-Learning Cycle
مراجع

  • . فارسی

    • بیات، محسن (1396)، «تجربه تحریم؛ راهبردی برای شناخت آسیب‌پذیری‌ها و تحقق اقتصاد مقاومتی در جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد، سال بیست و ششم، شماره 84، صص77-108.
    • رفیعیان، مجتبی؛ رضایـی، محمدرضـا؛ عسگـری، علـی؛ پرهیزکار، اکبر و سیاوش شایان (1389)، «تبیین مفهومی تاب‌آوری و شاخص‌سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع‌محور»، فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 15، شماره 4، صص19-41.
    • سیف، اله‌مراد (1391)، «الگوی پیشنهادی اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران»، مجله آفاق امنیت، سال پنجم، شماره 16، صص5-22.
    • شاکری، عباس؛ محمدی، تیمور و حامد نجفی (1395)، «مبانی نظری و محاسبه شاخص آسیب‌پذیری نفت برای کشورهای صادرکننده نفت (مطالعه موردی ایران)»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، سال پنجم، شماره 19، صص 79-111.
    • طاهرپور، جواد و سارا امیری (1396)، «جایگاه آسیب‌پذیری و تاب‌آوری اقتصادی ایران در بین کشورهای نفتی»، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و پنجم، شماره 93، بهار 1397، صص121-148.
    • عبدی، جابر و محمدتقی گیلک حکیم‌آبادی (1396)، «مقایسه‌ای از آسیب‌پذیری اقتصادی ایران با سایر کشورهای با درآمد متوسط منتخب»، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، سال هفدهم، شماره 66، صص179-200.
    • غیاثوند، ابوالفضل و الهه رمضانیان (1394)، «ارزیابی میزان تاب‌آوری اقتصادی ایران طی سال‌های 1392-1375»، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال هجدهم، شماره 68، صص91-109.
    • غیاثوند، ابوالفضل و فاطمه عبدالشاه (1394)، «شاخص‌های تاب‌آوری»، فصلنامه روند پژوهش‌های اقتصادی، دوره 22، شماره 71، صص79-106.
    • غیاثوند، ابوالفضل؛ صداقت‌پرست، الدار، سمیرا، غلامرضا و محسن ثنائی‌اقدم (1393)، «درباره سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی مروری بر ادبیات جهانی درباره تاب‌آوری ملی»، معاونت پژوهش‌های اقتصادی مجلس شورای اسلامی، شماره 13582، صص1-80.
    • فشاری، مجید و پورغفار، جواد (1393)، «بررسی و تبیین الگوی اقتصادی مقاومتی در ایران»، مجله اقتصادی، شماره‌های 5 و 6، صص29-40.
    • لاجوردی، حسن؛ ابونوری، اسمعیل و زهره بشارتی‌راد (1395)، «برآورد شاخص تاب‌آوری اقتصادی ایران و ارائه راهکارهای بهبود»، اولین همایش بین‌المللی اقتصاد شهری (با رویکرد اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل)، تهران: انجمن علمی اقتصادشهری ایران، صص333- 341.
    • محمدزاده، پرویز (1397)، اقتصاد مقاومتی، رویکردی برای تحقق اقتصاد اسلامی، چاپ اول، تهران: انتشارات نور علم.
    • محمدی، تیمور؛ شاکری، عباس؛ تقوی، مهدی و مهدی احمدی (1396)، «تبیین مفهوم، ابعاد و مؤلفه‌های تاب‌آوری اقتصادی»، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال بیستم، شماره 75، صص89-120.
    • معلمی، مژگان (1397)، «بررسی تأثیر آسیب‌پذیری اقتصادی بر توسعه کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA)»، فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال نهم، شماره 33، صص141-156.
    • میرجلیلی، سیدحسین (1395)، «بررسی و نقد متون خارجی در زمینه مقاومت و تاب‌آوری اقتصاد»، پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، دوره 16، ویژه‌نامه اقتصاد مقاومتی، صص125-144.
    • میرجلیلی، سیدحسین و روشنک بزرگی (1397)، «بررسی شاخص ترکیبی تاب‌آوری اقتصادی ایران طی سال‌های1384-1394»، دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران، سال 15، شماره 29، صص69-94.
    • وثوقی، عفیفه (1395)، «تأثیر آسیب‌پذیری و تاب‌آوری اقتصادی بر نوسانات تولید ناخالص داخلی سرانه (مطالعه بین کشوری)»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، سال هجدهم، شماره 70، صص265-291.

    2. لاتین

    • Adam, Rose (2007). “Economic resilience to natural and man-made disasters: Multidisciplinary origins and contextual dimensions”, Environmental Hazards, Vol. 7, pp. 383- 398.
    • Adger, W. Neil (2006). “Vulnerability”, Global Environmental Change, Vol. 16, pp. 268–281.
    • Adger, W. Neil; Huq, Saleemul; Brown, Katrina; Conway, Declan & Mike Hulme (2003). “Adaptation to climate change in the developing world”, Progress in Development Studies, Vol. 3, No. 3, pp. 179–195.
    • Benson, M. Harm. & R. Kundis. Craig (2014). “The end of sustainability”, Society&Natural Resources, Vol. 27, No. 7, pp. 777–782.
    • Berkes, Fikret (2007). “Understanding uncertainty and reducing vulnerability: lessons from resilience thinking”, Natural Hazards, 41, pp. 283–295.
    • Berkes, Fikret; Colding, John. & Carl Folke (2003). Navigating social-ecological systems: building resilience for complexity and change, United Kingdom: Cambridge University Press.
    • Biondini, Fabio; Camnasio, Elena & Andrea Titi (2015). “Seismic resilience of concrete structures under corrosion”, Earthquake Engineering & Structural Dynamics, 44, No. 14, pp. 2445-2466.
    • Birkmann, Joern; Cardona, O. Dario; Carreno Tibaduzia, M. Liliana; Barbat, Alex; Pelling, Mark; Schneiderbauer, S.; Kienberger, S.; Kelier, M.; Alexander, D.Zeil, P. & T. Welle (2013). “Framing vulnerability, risk and societal responses: The MOVE framework”, Natural Hazards, Vol. 67, No. 2, pp. 193–211.
    • Briceño, Salvano (2015). “Looking back and beyond Sendai: 25 years of international policy experience on disaster risk reduction”, International Journal of Disaster Risk Science, Vol. 6, No. 1, pp. 1–7.
    • Briguglio, Lino (2014). “A vulnerability and resilience framework for small states”, University of Malta: Working Paper, 23 March 2014.
    • Briguglio, Lino & Waldemar Galea (2003). “Updating and augmenting the economic vulnerability”, University of Malta: Occasional Reports on Islands and Small States, Version. 4, pp. 1-15.
    • Briguglio, Lino (1995). “Small Island States and their Economic Vulnerabilities”, World Development, Vol. 23, pp. 1615-1632.
    • Briguglio, Lino; Cordina, Gordon; Bugeja, Stephanie & Nadia Farrugia (2006). Conceptualizing and measuring economic resilience, University of Malta: Department of Economics.
    • Briguglio, Lino; Cordina, Gordon; Farrugia, Nadia & Stephanie Vella (2008). “Economic vulnerability and resilience: concepts and measurements”, United Nations University: World Institute for Development Economics Research, No.2008/55, pp. 1-22.
    • Briguglio, Lino; Cordina, Gordon; Farrugia, Nadia & Stephanie Vella (2006). “Conceptualizing and Measuring Economic Resilience”, In book: Pacific Islands Regional Integration and Governance, University of Malta: Department of Economics.
    • Bristow, Gillian (2010). “Resilient regions: Replacing regional competitiveness”. Cambridge Journal of Regions Economy and Society, Vol. 3, pp. 153-167.
    • Brooks, Nick (2003). “Vulnerability, risk and adaptation: a conceptual framework”, Tyndall Centre working paper: Vulnerability and adaptation to climate change project.
    • Cardona, Omar-Dario; Aalst, Maarten k.; Birkmann, Jorn; Fordham, Maureen; McGregor, Glenn; Perez, Rosa; Pulwarty, Roger S; Schipper, E. Lisa. F. & Bach tan Sinh (2012). “Determinants of risk: exposure and vulnerability”, Managing the Risks of Extreme Events and Disasters to Advance Climate Change Adaptation, A Special Report of Working Groups I and II of the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), UK: Cambridge University Press, pp. 65-108.
    • Carpenter, Steve; Walker, Brian; Anderies, J. Marty & Nick Abel (2001). “From metaphor to measurement: resilience of what to what?”, Ecosystems, Vol. 4, pp. 765–781.
    • Cutter, Susan L. (2018). “Linkage between vulnerability and resilience”, Fuchs. Sven & Thomas Thaler, Vulnerability and resilience to natural hazards, UK: Cambridge University Press, pp. 257-270.
    • Cutter, Susan L.; Barnes, Lindsey; Berry, Melissa; Burton, Christopher; Evans, Elijah; Tate, Eric & Jennifer Webb (2008). “A place-based model for understanding community resilience to natural disasters”, Global Environmental Change, Vol. 18, pp. 598–606.
    • Dana, Tariq (2014). “A resistance Economy: What is it and can it provide an alternative?”, Palestine, PAL papers, pp. 1-14.
    • Emrich, Christopher. T. & Graham A. Tobin (2018). “Resilience: An introduction”, Fuchs. Sven & Thomas Thaler, Vulnerability and resilience to natural hazards, UK: Cambridge University Press, pp. 124-144.
    • Fekete; Alexander & Burrell Montz (2018). “Vulnerability: An Introduction”, Fuchs. Sven & Thomas Thaler, Vulnerability and resilience to natural hazards, UK: Cambridge University Press, pp. 14-31.
    • (2011). “The Economic Vulnerability Index”, Working papers.
    • Carl (2006). “Resilience: the emergence of a perspective for social-ecological systems analyses”, Global Environmental Change, Vol. 16, pp. 253–267.
    • Folke, Carl; Carpenter, Stephen R.; Walker, Brian; Scheffer, Marten; Chapin, Terry & Johan Rockstrom (2010). “Resilience thinking: integrating resilience, adaptability and transformability”, Ecology and Society, Vol. 15, No. 4, pp. 1-9.
    • Folke, Carl; Carpenter, Steve; Elmqvist, Thomas; Gunderson, Lance; Holling, C. S. & Brian Walker (2002). “Resilience and sustainable development: Building adaptive capacity in a world of transformations”, Ambio: A Journal of the Human Environment, Vol. 31, No. 5, pp. 437–440.
    • Fuchs, Sven & Thomas Thaler (2018). “Introduction”, Fuchs. Sven & Thomas Thaler, Vulnerability and resilience to natural hazards, UK: Cambridge University Press, pp. 1-13.
    • Gaillard, JC (2015). People’s response to disasters in the Philippines: Vulnerability, capacities and resilience, New York: Palgrave Macmillan.
    • Gain, Animesh K.; Giupponi. , Carlo & Fabrice G. Renaud (2012). “Climate change adaptation and vulnerability assessment of water resources systems in developing countries: A generalized framework and a feasibility study in Bangladesh”, Water, Vol. 4, pp. 345–366.
    • Gallopin, G. (2006). “Linkages between vulnerability, resilience, and adaptive capacity”, Global Environmental Change, Vol. 16, No. 3, pp.293–303.
    • Godschalk, David R. (2003). “Urban hazard mitigation: Creating resilient cities”, Natural Hazards Review, Vol. 4, pp. 136- 143.
    • Hallegatte, Stephane (2014). “Economic Resilience: Definition and Measurement”, World Bank, Washington, DC: Policy Research Working Paper, No. 6852.
    • Holling, C. S. (1996). “Engineering Resilience versus Ecological Resilience”. Engineering within Ecological Constraints, Washington DC: National Academy Press.
    • Holling, C. S. (1973). “Resilience and stability of ecological systems”. Annual Review of Ecological Systematics. 4, pp. 1–23.
    • (1995). Second assessment report; (2001); Third assessment report Cambridge and (2007), Fourth assessment report: Cambridge University Press.
    • (2012). “Managing the risks of extreme events and disasters to advance climate change adaptation”, A special report of working groups I and II of the intergovernmental panel on climate change, UK: Cambridge University Press.
    • Jeasakul, Phakawa; Lim. C. Hoon & Erik Lundback (2014). “Why was Asia resilient? Lessons from the past and for the future”, Journal of International Commerce, Economics and Policy, Vol. 5, No. 2(1450002), pp. 1-22.
    • Kasperson, Roger E. & Jeanne X. Kasperson (2001). Climate change, vulnerability and social justice, Stockholm Environment Institute: Risk and Vulnerability Programme.
    • Klein, Richard J.T.; Nicholls, Robert J. & Frank Thomalla (2003). “Resilience to natural hazards: How useful is this concept?”, Environmental Hazards, Vol. 5, pp. 35–45.
    • Lei, Yongdeng; Wang, Jing’ai; Yue, Yaojie; Zhou, Hongjian & Weixia Yin (2013). “Rethinking the relationships of vulnerability, resilience, and adaptation from a disaster risk perspective”, Natural Hazards, Vol. 70, pp. 609-627.
    • McAslan, Alastair (2010). “The concept of resilience: Understanding its origins, meaning and utility”, Torrens Resilience Institute, Australia, pp. 1-13.
    • McLaughlin, Paul (2011). “Climate change, adaptation, and vulnerability: Re-conceptualizing societal-environment interaction within a socially constructed adaptive landscape”, Organization and Environment, 24, No. 3, pp. 269–291.
    • Menoni, Scira; Molinari, Daniela; Parker, Denis John; Ballio, Francesco & Sue Tapsell (2012). “Assessing multifaceted vulnerability and resilience in order to design risk-mitigation strategies”, Natural Hazards, Vol. 64, No. 3, pp. 2057–2082.
    • Merriam-Webster Inc, Merriam-Webster's collegiate dictionary, 1993- 2006.
    • National Research Council (2006). Facing Hazards and Disasters: Understanding Human Dimensions, Washington DC: National Academy Press.
    • Norris, H. Fran; Stevens, Susan P.; Pfefferbaum, Betty; Wyche, Karen F. & Rose L Pfefferbaum. Rose L (2007). “Community resilience as a metaphor, theory, set of capabilities and strategy for disaster readiness”, American Journal of Community Psychology, Vol. 41, pp. 127-150.
    • O’Brien, Karen; Leichenko, Robin; Kelkar, Ulka; Venema, Henry; Aandahl, Guro; Tompkins, Heather; Javed, Akram; Bhadwal, Suruchi; Barg, Stephan; Nygaard, Lynn & Jennifer West (2004). “Mapping vulnerability to multiple stressors: climate change and globalization in India”, Global Environmental Change, Vol. 14, No. 4, pp. 303–313.
    • Oxford Metrica. (2014). FM Global Resilience Inde, Annual Report.
    • Pelling, M. (2003). The vulnerability of cities: Natural disasters and social resilience, Earthscan, London: Publication.
    • Perez-Blanco, Carlos Dionisio; Adamson, David & Adam Loch (2018). “Economic resilience”, Fuchs. Sven & Thomas Thaler, Vulnerability and resilience to natural hazards, UK: Cambridge University Press, pp. 214-236.
    • Pisano, Umberto (2012). Resilience and sustainable development: Theory of resilience, systems thinking and adaptive governance, Austria: European Sustainable development Network.
    • Resilience, Alliance (2009). Assessing and managing resilience in social-ecological systems: A practitioner’s workbook, Version1.0.
    • Rivera, Fernando I. & Kapucu, Naim (2015). Disaster vulnerability, hazards and resilience: Perspectives from Florida, New York: Springer.
    • Schmidt, Deanna Haelene & Kathleen A. Garland (2012). “Bone dry in Texas: resilience to drought on the upper Texas Gulf Coast”, Journal of Planning Literature, Vol. 27, No. 4, pp. 434-445.
    • Sudmeier-Rieux, Karen I. (2014). “Resilience – an emerging paradigm of danger or of hope?”, Disaster Prevention and Management. Vol. 23, No. 1, pp. 67-80.
    • UN (2015). Transforming our world: the 2030 Agenda for sustainable Development, Resolution adopted by the General Assembly on 25 September 2015.
    • UNFCCC (2015). Adoption of the Paris Agreement, Twenty first session, Paris: Conference of the parties.
    • UNISDR – United Nations International Strategy for Disaster Reduction (1994). Yokohama strategy and plan of action for a safer world: Guidelines for natural disaster prevention, preparedness and mitigation, Geneva: UNISDR.
    • UNISDR – United Nations International Strategy for Disaster Reduction (2004). Living with risk: A global review of disaster reduction initiatives, New York and Geneva: United Nations, Vol. 1 and 2.
    • UNISDR – United Nations International Strategy for Disaster Reduction (2005). Hyogo framework for action 2005-2015. Building the resilience of nations and communities to disasters, Geneva: UNISDR.
    • (2009). Terminology on disaster risk reduction.
    • (2015). Sendai framework for Disaster Risk Reduction 2015-2030, Geneva: UN office for Disaster Risk reduction. Geneva.
    • Walker, Brian H.; Abel, Nick; Anderies, John M. & Paul Ryan (2009). “Resilience, adaptability, and transformability in the Goulburn-Broken Catchment Australia”, Ecology and Society, 14, No. 1, pp. 1-24.
    • Walker, Brian; Holling, C. S.; Carpenter, Stephen R. & Ann Kinzig (2004). “Resilience, adaptability and transformability in social-ecological systems”. Ecology and Society, Vol. 9, pp. 1-9.
    • Wardekker, J. Arjan; Jong, Arie De; Knoop, Joost. M. & Jeorn P.van Sluijs (2010). “Operationalizing a resilience approach to adapting an urban delta to uncertain climate changes”, Technological Forecasting & Social Change. 77, No. 6, pp. 987- 998.
    • Wilson, Geoff (2010). “Multifunctional quality and rural community resilience”, Transactions of the Institute of British Geographers, Vol. 35, No. 3, pp. 364–381.
    • Winterhalder, Bruce (1980). “Environmental analysis in human evolution and adaptation research”, Human Ecology, Vol. 8, pp. 135–170.
    • World Bank (2015). Investing in resilience: Sendai 2015, Global Fund for Disaster Risk Reduction and World Bank.
    • Young, Oran R.; Berkhout, Frans; Gallopin, Gilberto C.; Janssen, Marco A.; Ostrom, Elinor & Sander van der Leeuw (2005). “The globalization of socio-ecological systems: an agenda for scientific research”, Global Environmental Change, Vol. 16, pp. 304–316.
    • Zhou, Hongjian; Wang, Jing’ai; Wan, Jinnhong & Jia Wan (2009). “Resilience to natural hazards: a geographic perspective”, Nat Hazards, Vol. 53, pp. 21–41.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
دوفصلنامۀ علمی مطالعات و سیاست‌های اقتصادی
دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 14
پیاپی 14
آبان 1399
صفحه 187-214
فایل ها
اشتراک گذاری
ارجاع به این مقاله
آمار