دوفصلنامۀ علمی مطالعات و سیاست‌های اقتصادی

دراین مقاله سعی شده است ضمن بررسی استقلال سیاست پولی، علل ضعف آن و نقش عوامل مؤثر برآن معرفی شوند. به نظر می‌رسد که به علت تثبیت نرخ سود بانکی در اقتصاد ایران و عدم واکنش آن به نوسانات متغیرهای اسمی، نقش ... بیشتر دراین مقاله سعی شده است ضمن بررسی استقلال سیاست پولی، علل ضعف آن و نقش عوامل مؤثر برآن معرفی شوند. به نظر می‌رسد که به علت تثبیت نرخ سود بانکی در اقتصاد ایران و عدم واکنش آن به نوسانات متغیرهای اسمی، نقش بانک مرکزی از شکل یک عنصر فعال[1] منحرف و در عمل به سمت یک عنصر غیرفعال[2] مبدل شده است. برای این منظور بر اساس داده‌های فصلی، قاعده پولی تیلور برای اقتصاد ایران مورد آزمون قرار گرفت. بر اساس نتایج، اگرچه ضریب واکنش نرخ سود به انحرافات تورم از مقدار هدف آن، از لحاظ آماری معنی‌دار می‌باشد اما مقدار عددی آن نزدیک به صفر بوده و بر اساس ادبیات، می‌توان نتیجه گرفت که نرخ سود عملاً واکنشی به این انحرافات تورمی از خود نشان نداده است. با توجه به مشکلات ساختاری بودجه عمومی ایران و اثرپذیری شدید آن از نوسانات قیمت‌های نفت، لذا، درآمدهای نفتی عملا سیاست‌های مالی را تحت تأثیر قرار داده و در راستای آن بانک مرکزی و سیاست‌های پولی نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرند. بر اساس نتایج این مقاله، جزء سیکلی متغیرهای پولی، اجزای پایه پولی و سطوح قیمت‌ها همگی به طور قوی تحت تأثیر جزء سیکلی نوسانات درآمدهای نفتی دولت قرار می‌گیرند و بخشی از این متغیرها به طور همزمان و بقیه با یک وقفه یک ساله به نوسانات درآمدهای نفتی واکنش نشان می‌دهند. برای بررسی این موضوع در بلند مدت نیز از رهیافت هم‌انباشتگی استفاده شد. بر اساس این رهیافت مشخص شد که در بلند مدت، سطح قیمت‌‌ها به شدت تحت تأثیر کسری‌بودجه دولت و خالص حساب دارایی‌های خارجی بانک مرکزی قرار داشته و دو متغیر اخیر در بلند مدت نه تنها در خلاف جهت یکدیگر حرکت می‌کنند، بلکه هر دو به طور مستقیم و غیر مستقیم تحت تأثیر قیمت‌های نفت می‌باشند. همچنین نتایج مربوط به توابع عکس‌العمل آنی متغیرهای خالص دارایی‌های خارجی، کسری بودجه دولت، نقدینگی و شاخص ضمنی تولید در واکنش به یک شوک مثبت نفتی، تطابق زیادی با شواهد آشکار شده در اقتصاد ایران دارند. [1]. Active [2]. Passive

مقاله پژوهشی

ساختار اقتصادی، اهداف سیاستی و نرخ سود بهینه در تورم هدف

اسدالله فرزین وش؛ سجاد برخورداری

دوره 0، شماره 17 ، تیر 1389، صفحه 33-46

چکیده

بانک‌های مرکزی به منظور دستیابی به اهداف مختلف اقتصادی نظیر تورم مورد هدف، نرخ بهره را با توجه به ویژگی‌های ساختاری اقتصاد مورد توجه قرار می‌دهند. با توجه به اهمیت نرخ بهره در ساختار اقتصادی کشورها ... بیشتر بانک‌های مرکزی به منظور دستیابی به اهداف مختلف اقتصادی نظیر تورم مورد هدف، نرخ بهره را با توجه به ویژگی‌های ساختاری اقتصاد مورد توجه قرار می‌دهند. با توجه به اهمیت نرخ بهره در ساختار اقتصادی کشورها و وابستگی سایر متغیرهای کلان اقتصاد نظیر سطح تولید و اشتغال به رفتارهای نرخ بهره، نرخ بهره به عنوان یکی از ابزارهای اساسی سیاست پولی همواره مورد توجه سیاست‌گذاران پولی قرار گرفته است. در این مقاله با توجه به ساختار اقتصاد ایران و بر اساس مدل پایه سونسن[1] (1997)، نرخ بهره بهینه با توجه به دو هدف اساسی بانک مرکزی (تثبیت قیمت‌ها و تثیبت سطح تولید) محاسبه شده است. حل مدل با لحاظ برخی از فروض ساده کننده، نشان می‌دهد که نرخ بهره حقیقی بهینه تحت تأثیر شکاف بین نرخ تورم و تورم مورد هدف، شکاف تولید، وقفه تورم و برخی متغیرهای برونزا قرار می‌گیرد. تخمین معادلات مدل بر اساس داده‌های اقتصاد ایران برای دوره (1384-1353) نشان می‌دهد که تورم رابطه مثبت و معنادار با وقفه شکاف تولید و رابطه مثبت و معنادار با وقفه تورم دارد. همچنین شکاف تولید رابطه مثبت و معنادار با وقفه شکاف تولید، رابطه منفی و غیر معنادار با نرخ بهره حقیقی و رابطه منفی و معنادار با متغیرهای برونزا دارد. تحمین مدل بهینه نرخ بهره بر اساس داده‌های اقتصاد ایران برای دوره (1384-1353) نیر گویای آن است که شکاف تولید اثر مثبت و معناداری بر روی نرخ بهره اسمی دارد، اثر متغیرهای برونزا (نرخ ارز و رشد نقدینگی) بر روی نرخ بهره اسمی مثبت و معنادار است و نرخ تورم مورد هدف اثر منفی و معناداری بر روی نرخ بهره اسمی دارد. همچنین نتایج نشان می‌دهد که اثر مثبت نرخ تورم و وقفه آن بر روی نرخ بهره اسمی معنادار نیست و این نتیجه گویای آن است که نرخ اسمی بهره در ایران بدون توجه به رفتار تورم و وقفه آن تعیین می‌شود. محاسبه نرخ‌های بهره بهینه برای دوره مورد مطالعه مؤید این ادعاست. [1]. Svensson

مقاله پژوهشی

آزمـون نظریـه انتظارات در تابـع تقاضای پول ایران

محمدرضا منجذب

دوره 0، شماره 17 ، تیر 1389، صفحه 47-58

چکیده

به طور معمول در مبانی نظری و کاربردی تابع تقاضای پول نقش انتظارات مطرح است. یکی از پارامترهای مؤثر بر تقاضای پول نرخ تورم است و با افزایش تورم تقاضای پول کاهش می‌یابد. تورم در اقتصاد تابعی از متغیرهای ... بیشتر

مقاله پژوهشی

شناسایی بحران‌های بانکی در اقتصاد ایران

سعید مشیری؛ محمد نادعلی

دوره 0، شماره 17 ، تیر 1389، صفحه 59-88

چکیده

اقتصاد ایران طی سه دهه اخیر با فراز و نشیب‌های بسیاری در فعالیت‌های کلان اقتصادی مواجه بوده است. از جمله آن‌ها، فعالیت‌های بانکی در کشور است. سیستم بانکی کشور طی دهه‌های اخیر با مسایلی از قبیل؛ ملی ... بیشتر اقتصاد ایران طی سه دهه اخیر با فراز و نشیب‌های بسیاری در فعالیت‌های کلان اقتصادی مواجه بوده است. از جمله آن‌ها، فعالیت‌های بانکی در کشور است. سیستم بانکی کشور طی دهه‌های اخیر با مسایلی از قبیل؛ ملی شدن بانک‌ها، تحمیل سیاست‌های تکلیفی و تبصره‌ای دولت، مدیریت دولتی و کنترل دستوری نرخ سود بانکی روبرو بوده است. بررسی شرایط حاکم بر بانک‌های ایران و مقایسه آن با شرایط کشورهایی که بحران بانکی را تجربه کرده‌اند، به خصوص کشورهای در حال توسعه، بیانگر آن است که اقتصاد ایران شرایط بحران بانکی را تجربه کرده است؛ هرچند که به علت دولتی بودن بانک‌ها و حمایت‌های مالی بانک مرکزی، این شرایط عملاً به بروز بحران آشکار در اقتصاد منجر نشده است. بنابراین، فرضیه مورد آزمون در تحقیق این است که اقتصاد ایران شرایط بحران بانکی را تجربه کرده است. برای شناسایی بحران بانکی در اقتصاد ایران از رهیافت شاخص فشار بازار پول استفاده شد. سپس برای آزمون وقوع بحران بانکی از رهیافت الگوی چرخشی مارکف، استفاده شده است. نتایج برآورد الگو با استفاده از داده‌های ماهانه و طی دوره زمانی (1387-1350)، دلالت بر وقوع شرایط بحران بانکی در ایران است. همچنین نتیاج تحقیق نشان می‌دهد، چنانچه اقتصاد ایران در زمان t در وضعیت آرامش قرار داشته باشد به احتمال 0.77درصد در زمان t+1 هم در آرامش است و اگر در زمان t در وضعیت بحرانی قرار داشته باشد به احتمال 0.52 درصد در زمان t+1 به وضعیت آرامش باز می‌گردد.

مقاله پژوهشی

نوسانات قیمت نفت و اثر آن بر متغیرهای کلان اقتصاد ایران (1386-1367)

محسن ابراهیمی؛ ابراهیم زرینی؛ سید محمدعلی حاجی میرزایی

دوره 0، شماره 17 ، تیر 1389، صفحه 89-106

چکیده

در این مطالعه نوسانات قیمت نفت و اثر آن بر متغیرهای کلان اقتصادی به روش «خود رگرسیون برداری ساختاری»(SVAR)[1] با داده‌های فصلی برای قیمت‌ نفت و سایر متغیرها در دوره مذکور بررسی شده است، نتایج حاصل ... بیشتر در این مطالعه نوسانات قیمت نفت و اثر آن بر متغیرهای کلان اقتصادی به روش «خود رگرسیون برداری ساختاری»(SVAR)[1] با داده‌های فصلی برای قیمت‌ نفت و سایر متغیرها در دوره مذکور بررسی شده است، نتایج حاصل از برآورد مدل و همچنین تفسیر توابع عکس‎العمل آنی (IRFS) [2] و تجزیة واریانس خطای پیش‎بینی ((FEVDS[3]، نشان می‌دهد که رابطه معناداری بین قیمت نفت و سایر متغیرها وجود دارد. وقوع تکانه قیمتی نفت موجب می‌گردد که نقدینگی به طور دائمی افزایش یابد و شاخص قیمت مصرف کننده نیز بعد از یک سال از وقوع تکانه، به صورت نمایی و فزاینده افزایش یابد که به معنی تورم فزاینده است. سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی نیز در دو سال اول وقوع تکانه دچار کاهش شده اما بعد از آن تعییرات مثبتی را نشان می‌دهد. هزینه‌های جاری دولت ابتداً شدیداً افزایش می‌یابد و با نوسانات نسبتاً بالایی در طول زمان رشد می‌کند. در عوض هزینه‌های عمرانی در سال اول دچار نوسان شده اما از آن به بعد روند رو به گسترشی را خواهد داشت. نتایج تجزیه واریانس متغیرها نیز نشان می‌دهد که تغییرات سه متغیر قیمت نفت، نقدینگی و سطح عمومی قیمت‌ها تغییرات همه متغیرها را به مقدار بیشتر از 20 درصد در بلند‌مدت توضیح می‌دهد. [1]. Structural Vector Autoregressive [2]. Impulse Response [3]. Variance Decomposition

مقاله پژوهشی

اثرات غیر خطی درآمدهای نفتی بر تورم کشورهای عضو اوپک با استفاده از روش حد آستانه

محسن مهرآرا؛ سعید بیات

دوره 0، شماره 17 ، تیر 1389، صفحه 107-124

چکیده

درآمدهای نفتی بخش عمده درآمدهای صادراتی کشورهای عضو اوپک را تشکیل می‌دهد. با توجه به اینکه بازارهای جهانی نفت در طول چهار دهه گذشته بسیار پر نوسان بوده است، شناخت نحوه و شدت اثر گذاری درآمدهای نفتی بر ... بیشتر

مقاله پژوهشی

نقش بازنشستگی زودهنگام در مشارکت نیروی کار سالخورده: مطالعه موردی شهر تهران

لطفعلی عاقلی کهنه‌شهری؛ حسن محمد‌ غفاری

دوره 0، شماره 17 ، تیر 1389، صفحه 125-148

چکیده

‌با افزایش امید به زندگی، کیفیت نیروی انسانی و افزایش سن بازنشستگی، سعی شده است تا با ایجاد شرایط بازنشستگی‌های زودهنگام به عنوان جزئی از نظام‌های بازنشستگی در دنیا، علاوه بر تخفیف سنی فوق، از فشار ... بیشتر ‌با افزایش امید به زندگی، کیفیت نیروی انسانی و افزایش سن بازنشستگی، سعی شده است تا با ایجاد شرایط بازنشستگی‌های زودهنگام به عنوان جزئی از نظام‌های بازنشستگی در دنیا، علاوه بر تخفیف سنی فوق، از فشار مضاعف بر نیروی کار جلوگیری گردد. با اجرای قوانین بازنشستگی زودهنگام، مشارکت نیروی کار میان‌سال و کهن‏سال تحت تأثیر قرار می‏گیرد. در این مقاله ضمن بررسی عوامل عمده مؤثر بر اشتغال پس از بازنشستگی، تأثیر افزایش سنوات خدمت، بر اشتغال پس از بازنشستگی آزمون می‌گردد. در این پژوهش از روش توصیفی و تهیه داده‏های پیمایشی (Current Population Survey) از 407 نفر از بازنشستگان شهر تهران در سال 1387 و آزمون‏های تحلیل آماری و رگرسیونی جهت آزمون فرضیات استفاده شده است. یافته‌های آماری نشان می‏دهد که در نمونه مورد بررسی، 9/54 درصد از افراد جامعه نمونه که زودتر از موعد بازنشسته شده‏اند و 52 درصد افرادی که در موعد مقرر و یا پس از آن بازنشسته شده‌اند، در بازار کار باقی مانده‏اند. در نمونه انتخابی 1/45 درصد از بازنشستگان زودهنگام از بازار کار خارج شده‏اند و به طور کلی تنها امکان جایگزینی نیروی کار در بازار کار برای این افراد وجود دارد. بنابراین تغییر چندانی در خروج نیروی کار سالخورده و جایگزینی آنان صورت نمی‏گیرد. بازنشستگی زودهنگام احتمال حضور مردان در بازار کار را افزایش و احتمال حضور زنان را کاهش داده است. نتایج آزمون‏های رگرسیونی نشان می‏دهد که کاهش سنوات خدمت، احتمال اشتغال مجدد بازنشستگان را افزایش می‏دهند. بنابراین می‌توان گفت که اجرای طرح‌های بازنشستگی زودهنگام به طور کامل به خروج بازنشستگان از بازار کار نمی‏انجامد.

مقاله پژوهشی

خاستگاه، نقش و پیامدهای کاربرد ریاضیات در علم اقتصاد

محمود متوسلی؛ محمود مشهدی‌احمد

دوره 0، شماره 17 ، تیر 1389، صفحه 149-172

چکیده

برای کسانی که با علم اقتصاد آشنایی اندکی دارند مطالعه مقالات این علم حیرت آور است. هر کس با مراجعه به مجلات معتبر این رشته ممکن است از خود بپرسد،«آیا این اقتصاد است یا شاخه‌ای از ریاضیات؟»؛ به هر ... بیشتر برای کسانی که با علم اقتصاد آشنایی اندکی دارند مطالعه مقالات این علم حیرت آور است. هر کس با مراجعه به مجلات معتبر این رشته ممکن است از خود بپرسد،«آیا این اقتصاد است یا شاخه‌ای از ریاضیات؟»؛ به هر حال این وضعیت کنونی این شاخه از علم است. هر کس برای اینکه آن را یاد بگیرد بیش از آنکه نیاز به شناخت فرهنگ، تاریخ، ساختارهای نهادی جامعه و امثال آن داشته باشد باید ریاضیات بداند. در واقع وضعیت کنونی به نحوی است که یادآور این جمله معروف بر سر دروازه آکادمی افلاطون است که، «هر که وارد اینجا می‌شود باید ریاضیات بداند». اما چه شد که اقتصاد تا این حد به ریاضیات وابسته شد؟ آیا ریاضیات توانسته زمینه‌های بالندگی این علم را فراهم آورد؟ یا اینکه بر عکس، آیا ریاضیات موجب محدود شدن قلمرو علم اقتصاد شده است؟ آیا ریاضیات می‌تواند کلیدی برای فهم مشکلات اقتصادی باشد؟ اساساً چه شد که اقتصاددانان متوسل به ریاضیات شدند؟ اینها و پرسش‌هایی از این قبیل همگی از جمله مسائل مهمی هستند که می‌توانند در فهم رابطه بین اقتصاد و ریاضیات و اینکه این رابطه چگونه باید باشد، نقش مهمی داشته باشند. در این مقاله با تمرکز بر روی این پرسش‌ها به عنوان دو یافته مهم نشان خواهیم داد که؛ اولاً، توسل به ریاضیات برخلاف تصور مرسوم، نه به عنوان واکنشی به نگرش‌های مارکسیستی و نظریه ارزش مبتنی بر کار، بلکه بر آمده از یک خاستگاه فلسفی است که طبق آن برای اینکه اقتصاد یک رویکرد علمی تلقی شود باید به ریاضیات متوسل شود؛ ثانیاً، توسل به ریاضیات باعث محدود شدن قلمرو علم اقتصاد و حذف بسیاری از مفاهیم و پدیده‌های مهم از تحلیل‌ها و تبعات ناخوشایند دیگری برای اقتصاد شده است.

دوفصلنامۀ علمی مطالعات و سیاست‌های اقتصادی

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 9 (1401)

دوره 8 (1400)

دوره 7 (1399)

دوره 6 (1398)

دوره 5 (1397)

دوره 4 (1396)

دوره 3 (1395)

دوره 2 (1394)

دوره 1 (1393)

دوره 0 (1380-1392)

دوره و شماره: دوره 0، شماره 17 - شماره پیاپی 78، تیر 1389، صفحه 1-182

فقدان استقلال در سیاست پولی و نقش نوسانات قیمت نفت بر سیاست‌های پولی و مالی در ایران

چکیده

ساختار اقتصادی، اهداف سیاستی و نرخ سود بهینه در تورم هدف

چکیده

آزمـون نظریـه انتظارات در تابـع تقاضای پول ایران

چکیده

شناسایی بحران‌های بانکی در اقتصاد ایران

چکیده

نوسانات قیمت نفت و اثر آن بر متغیرهای کلان اقتصاد ایران (1386-1367)

چکیده

اثرات غیر خطی درآمدهای نفتی بر تورم کشورهای عضو اوپک با استفاده از روش حد آستانه

چکیده

نقش بازنشستگی زودهنگام در مشارکت نیروی کار سالخورده: مطالعه موردی شهر تهران

چکیده

خاستگاه، نقش و پیامدهای کاربرد ریاضیات در علم اقتصاد

چکیده