نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار اقتصاد دانشگاه مفید
2 استادیار اقتصاد دانشگاه مفید
3 کارشناس ارشد اقتصاد نظری
چکیده
با توجه به اینکه اصلی‌ترین تمایز بانکداری بدون ربا از بانکداری متعارف اجتناب از ربا است، این مقاله بر انطباق عملکرد نظام بانکی با معیار ممنوعیت ربا متمرکز است و این امر از آن جهت قابل ملاحظه است که عملکرد نظام بانکی در حدود سه دهه اخیر ابهامات و کاستی‌هایی را در اسلامی بودن نظام بانکی ایجاد کرده است. بر همین اساس معرفی شاخص‌های کمی و معین جهت نظارت بر امر انطباق فعالیت‌های نظام بانکی با اصول و موازین شرعی و سنجش دوری یا نزدیکی عملکرد آن از معیار ممنوعیت ربا ضروری به نظر می‌رسد. فرضیه مقاله این است که بیش از نیمی از معاملات نظام بانکداری بدون ربا در شعب بانک تجارت مشهد ربوی است. روش تحقیق روش توصیفی و تحلیل محتوی است و با بکارگیری روش میدانی و ارسال سؤالاتی به مراجع تقلید و فقیهان شیعه، شاخص‌های ممنوعیت ربا، برآورد می‌گردد. جامعه آماری این مطالعه تمام قراردادهای منعقد شده در شعب بانک تجارت مشهد مقدس در سال 1388-1389 می‌باشد و با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای، ۴۵۱ مشتری که از بانک تسهیلات دریافت نمودند انتخاب شدند. گر چه اصل قانون عملیات بانکی بدون ربا کاملاً مطابق با شرع مقدس می‌باشد ولی نتایج مربوط به برآورد شاخص‌های ممنوعیت ربا نشان می‌دهد که بیش از نیمی از معاملات بانکی در شعب بانک تجارت مشهد است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Indicators for Usury Prohibition on the Performance of the Interest-free Banking in Iran (Case Study: Granted Facilities of Branches of Tejarat Banks of Mashhad)
نویسندگان [English]
- mohammad naghi nazarpour 1
- Mohammad Reza Yousefi 2
- Meymanat Ebrahimi 3
1 Associate Professor of Mofid University Economics
2 Assistant Professor of Mofid University Economics
3 Master of Theoretical Economics
چکیده [English]
Given the main distinction of conventional banking from interest – free banking is to avoid usury, this paper focuses on adapting performance of banking system to prohibition of usury principle and this issue is of great importance, since the performance of banking system has faced with deficiencies and ambiguities that whether banking system is consistent with Islamic codes. Thus, introducing quantitative and specific indicators seems necessary to cope banking system activities with Shari`a criteria and principles to measure the distance or proximity of the usury prohibition from its performance. The hypothesis of this paper is that, more than half of bank transactions at branches of Tejarat Bank of Mashhad are usury. The research method is descriptive and content analysis, in which indicators for usury prohibition are estimated using survey study and filling the questionnaires by Shia ayatollahs and jurists. The statistical population consists of all contracts among branches of Tejarat Bank of Mashhad and bank customers during 2009-2010. Using cluster sampling, a sample with 451 customers, who get bank facilities, was selected. Although the principle of non-interest banking operations is fully comply with the Shari’a, but the results of the estimation of indicators for usury prohibition indicate that more than half of bank trasactions at branches of Tejarat Bank of Mashhad are usury.
کلیدواژه‌ها [English]
- Criterion
- Indicator
- Usury Prohibition
- Non–Usury Banking
- Branches of Tejarat Bank of Mashhad
الف- فارسی
1-امامی، سید حسن؛ حقوق مدنی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1346.
2-پژوهشکده پولی و بانکی، مرابحه خرید دین و استصناع (به مناسبت بررسی ابعاد فقهی، حقوقی و اجرائی کاربردی شدن عقود مرابحه، خرید دین و استصناع)، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1390.
3-پاشاییفام، رامین و همکاران؛ «بررسی اندازه بهینه بانک از نظر اقتصادی (بانک سپه)»، مؤسسه عالی بانکداری ایران، مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات بیست و دومین همایش بانکداری اسلامی، تهران، مؤسسه عالی بانکداری، 1390.
4-خمینی (امام)، سیدروح‌الله؛ ترجمه تحریرالوسیله، مترجم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1385.
5-داورزنی، حسین؛ «اثر قرارداد در تعدیل احکام ضمان درک»، دو فصلنامه تخصصی اسلامپژوهی، 1389، شماره 4.
6-دهخدا، علی‌اکبر؛ لغت‌نامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، 1385.
7-ریاضت، فرهاد؛ «ارزیابی عملکرد بانک‌ها از طرح تا عمل»، پژوهشنامه اقتصادی، 1381، شماره 5.
8-سیف، ولی‌الله؛ ثقفی، علی؛ «شناسایی و اندازهگیری نسبتهای مالی و متغیرهای اقتصادی بنیادی مؤثر بر سلامت و ثبات نظام بانکی در ایران»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، 1384، شماره17.
9-شجری، پرستو؛ «چشم‌اندازی بانکداری اسلامی صنعتی رو به رشد در جهان»، تازه‌های اقتصاد، 1389، شماره130.
10-شهیدی، مهدی؛ حقوق مدنی ۳، تعهدات، تهران، انتشارات مجد، 1387.
11-صدر، محمدباقر؛ بانک بدون ربا، ترجمه مرتضی زنجانی، تهران، فرهنگ سبز، 1389.
12-محقق، محمدجواد؛ «درآمدی بر تدوین شاخص ربا در بانکداری اسلامی»، مجله معرفت اقتصادی، 1390، شماره2.
13-معین، محمد؛ فرهنگ فارسی، انتشارات امیرکبیر، 1360.
14-موسایی، میثم؛ بررسی عملکرد بانکداری بدون ربا در ایران، مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی، 1379.
15-موسویان، سیدعباس؛ بانکداری اسلامی، ویرایش دوم، تهران، مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی، 1378.
16-موسیزاده گسکری، محمدجواد؛ «کشف و نقل در بیع فضولی»، فصلنامه فقه و مبانی حقوق، 1385، شماره 4.
17-میرمعزی، سیدحسین؛ «حیله‌های ربا»، فصلنامه تخصصی اقتصاد اسلامی، 1385، شماره 24.
ب-عربی
18-شهید ثانی، زین‌الدین علی؛ مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1413ه.ق.
ج- لاتین
19-Abdus, Samad; 2004, "Performance of Interst-free Islamic Banking Vis-a-Visinterst-Based Conventional Banks of Bahrain", IIUM Journal of Economics and Management.
20-Hasbi, Hariandy and Tendi Haruman; 2011, "Banking:According to Islamic Sharia Concepts and its performance in Indonesia", international Review of Bussiness Research Papers, Vol. 7, No. 1.
21-Mamunur Rashid; 2009, "Disparity of Performance Indicators of Islamic Banks:Study on Bangladesh", International Journal of Bussiness and Management, Vol. 4, No. 8.
22-Moin, Muhammad Shehzad; 2008, "Hogskolan skovde, Performance of Islamic Banking in Pakistan", A Comparative Study, School of Technologand Society.
23-www.cbi.ir/simplelist/1531.aspx.
